بازیافت پلاستیک از پسماندهای الکترونیک و برقی

انسان به عنوان یک موجود زنده روز به روز در حال پیشرفت و بهره برداری بیشتر از این کره خاکی است. این پیشرفت گاهی اوقات باعث ایجاد مشکلاتی نیز شده است که نتیجه ی بی توجهی انسان به محیط زیست و غفلت از اهمیت آن بوده اند. با توجه به محدودیت منابع کره زمین و استفاده روزافزون انسان از آنها، مسئله بازیافت اهمیت بسیاری دارد. از طرفی تحمیل میزان زیادی از زباله و پسماند به طبیعت باعث آسیب به آن و آلودگی محیط زیست میشود. از جمله مهمترین پسماندها، پسماند های الکتریکی و برقی هستند که به علت مواد خاصی که در انها به کار رفته از سایر زباله ها خطرناک تر هستند. این مواد هم برای محیط زیست خطرناک هستند و هم برای انسانها. و متاسفانه نکته منفی که در این رابطه وجود دارد، این است که به علت پیشرفت تکنولوژی، روز به روز ابزارهای الکترونیکی بیشتری تولید، مصرف و از چرخه استفاده خارج میشود و این به معنای زباله الکترونیکی بیشتر است… عمر کم این تجهیزات و مصرف گرایی نوع بشر را نیز به این مشکلات اضافه کنید… در این میان، فرایندی به نام بازیافت گاها میتواند این آسیب ها را تا حد بسیاری کاهش دهد. به طوری که مواد مضر پس از یکبار استفاده یا مورد باز استفاده قرار گیرند یا وارد چرخه بازیافت شوند یا اینکه به روشهای کاملا اصولی دفع شوند. این بازیافت علاوه بر کاهش آلودگی فواید دیگری نیز دارد. از جمله کاهش استفاده از منابع موجود در کره زمین و جلوگیری از اسراف سرمایه ای به نام : طلای کثیف!!

علاوه بر اینها، اگر دفع این موارد به صورت اصولی و سازگار با محیط زیست صورت گیرد باعث آسیب کمتر آنها به محیط زیست خواهد شد. لوازم الکترونیکی، باطری ها، تجهیزات صوتی تصویری، گوشی های همراه و … دارای سرب هستند و ورود آنها به طبیعت موجب آسیب به خاک و آبهای زیر زمینی میشود و آنها را سمی میکند، این آسیب به سادگی قابل جبران نیست. کشورهای پیشرفته و توسعه یافته، معمولا به دلیل قوانین محیط زیستی و گرانی نیروی کار، عملیات بازیافت وسایل الکترونیک را انجام نمیدهند و آن ها را به عنوان ضایعات صادراتی، به کشورهای کمتر توسعه یافته ای مانند چین ، هند و … میفرستند. لازم به ذکر است که آمریکا و کشورهای اروپایی بیشترین میزان تولید ضایعات الکترونیکی در جهان را دارند که اغلب این ضایعات را به کشورهای مانند چین، هند، نیجریه و پاکستان صادر میکنند.

ضایعات الکترونیک چه خطراتی دارند؟

• بازیافت این ضایعات اصولی دارد که اگر رعایت نشود موجب آسیبهای محیط زیستی بسیاری میشود
• هر باطری موبایل شامل مقداری کادمیوم بسیار خطرناک است که به تنهایی میتواند چند صد مترمکعب آب را آلوده کند.
• فلزات سنگین و سمی جز جدایی ناپذیر برخی تجهیزات و درنتیجه ضایعات هستند.
• برخی قطعات شامل جیوه هستند که آزادسازی آن در طبیعت بسیار سمی و خطرناک است.به طور مثال مهتابی ها
• در لحیم های موجود در بردهای الکترونیک، سرب به کار می رود. این لحیم ها معمولا قابل بازیافت هستند
• بسیاری از قطعات کامپیوتری، الکترومغناطیسی هستند و اگر به صورت اصولی دفع نشوند، اشعه هایی که از خود ساطع می کنند. این اشعه ها برای سلامت انسانها بسیار مضر هستند. مثل کاری که دستگاههای مایکروویو انجام می دهند و با تولید تشعشعاتی که برای سلامتی انسان خطرناک هستند، غذا را گرم می کنند.

بازیافت در ایران

در حال حاضر در کشور ما سختگیری و قوانین محکمی در این زمینه وجود ندارد و این مشکل بزرگ جزو اولویتهای دولتها و ادارات نیست. و همین امر اجازه تسهیل فرآیند بازیافت را نمیدهد. از طرفی با توجه به آگاهی پایین جامعه و عدم فرهنگ سازی در این خصوص، بسیاری از مردم زباله های الکترونیکی خود از جمله باطری ها، مهتابی ها لامپها و … را همراه با زباله های معمولی قرار میدهند و همین امر تفکیک آنها را سخت و حتی غیر ممکن میکند. بازیافت در ایران به صورت جزیره ای و توسط کارخانه ها و کارگاههایی انجام میشود که ارتباط خاصی با یکدیگر ندارند و به صورت جامع و یکپارچه فعالیت نمیکنند. البته این کار سود آوری قابل توجهی نیز دارد و خواسته یا نا خواسته صاحبان این مشاغل به حفظ محیط زیست کمک بسیاری میکنند.

مزایای بازیافت این ضایعات

• بازیافت ضایعات به معنی باز استفاده از فلزات موجود در آنهاست و نیاز ما به استخراج بیشتر فلزات و مصرف منابع را کم میکند. این امر هم باعث حفظ منابع زمین شده و هم از اسراف آنها جلوگیری میکند.
• در بسیاری از تجهیزات الکترونیکی از مواد با ارزشی نظیر طلا، نقره، پلاتین و … استفاده میشود که در صورت بازیافت منفعت مالی خوبی برای بازیافت کننده به ارمغان می آورد.
• بسیاری از مواد موجود در ضایعات همگی قابل بازیافت هستند و می توانند مجدد به چرخه تولید برگردند از پلاستیک های معمولی گرفته تا طلا و نقره و حتی لحیم….
• در اکثر بوردهای الکترونیکی به خصوص بردهای موبایل و بردهای مخابراتی و کامپیوتری، از فلزات ارزشمندی مثل طلا و نقره استفاده شده است.
• فلزات رنگی به کار رفته در این نوع زباله ها نیز، منبع بسیار مناسبی برای بازیافت هستند به طور مثال مس و حتی آهن !
• تقریبا میتوان گفت از یک تن ضایعات گوشی های موبایل، 150 تا 300 گرم طلا بدست می آید که حدودا 7-10 برابر میزان طلای استخراج شده از یک معدن است. علاوه بر این حدود 100 کیلوگرم مس و سه کیلوگرم نقره نیز از این روش بدست می آید که رقم بسیار قابل توجهی است.

کنوانسیون بازل چیست؟

با توجه به تدوین قوانین محیط زیستی در کشورهای توسعه یافته برای محدود کردن پسماند های خطرناک دفع این پسماندها دچار مشکلات بیشتری شد.سرانجام به دلیل نگرانی های بین المللی دولتها، ملت ها و فعالان محیط زیستی، در ۲۲ مارس سال ۱۹۸۹ با هدف کنترل انتقال پسماندهای خطرناک بین کشورهای مختلف و دفع اصولی آنها، توسط برنامه زیست محیطی سازمان ملل (UNEP) به تصویب کشورهای عضو رسید و در ۵ می سال ۱۹۹۲ لازم الاجرا شد. کشور ایران نیز در سال ۱۳۷۱ با تصویب مجلس شورای اسلامی به عضویت «کنوانسیون بازل» درآمد. هدف این کنوانسیون ایجاد یک حاکمیت جامع و یک دست بر پسماندهای تولیدی بود. کنوانسیون بازل شامل 29 ماده و 9 الحاقیه است . طبق این کنوانسیون ، کشورهایی که آن را امضا میکنند کلیه انتقالات برون مرزی پسماندهای خطرناک، مشمول مفاد کنوانسیون بازل، فقط در میان کشورهای عضو و با رعایت مفاد آن و تنها در صورت وجود مدیریت صحیح زیست محیطی در کشور مقصد (پذیرنده پسماندهای مذکور) امکان پذیر است.
راه حل اروپا برای مدیریت پسماند ها چه بوده است؟
اروپا قوانینی را تصویب کرده که طی آن، تولید کننده موظف است، زمانی که مصرف کنندگان کالای خود را دور میریزند، شرکت تولید کننده آن را پس بگیرد.