معضل اصلی محیط زیست، پسماند الکترونیکی

امروزه حجم پسماند الکترونیکی با توجه به پیشرفت تکنولوژی و عطش انسان برای استفاده از آن بیشترین رشد را دارد و حجم بالای تولید آن با توجه به داشتن بازه گسترده ای از ترکیبات زائد خطرناک، موضوع پسماند الکترونیکی را به معضل اصلی محیط زیست تبدیل کرده است. اگرچه به گفته کارشناسان پسماند این نوع از پسماندها سمی تر از پسماندهای خانگی هستند اما متاسفانه وجود مشکلات متعدد در تفکیک و بازیافت پسماندهای خطرناک در ایران مانع طرح مسائلی مانند پسماند الکترونیکی است 

پسماند الکترونیک

پسماند الکترونیکی به همه دستگاه هایی اطلاق می شود که مصرف کنندگان این وسایل را دور می ریزند. این وسایل شامل دستگاه های خانگی بزرگی مانند یخچال، فریزر، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی، اجاق گاز و… همچنین دستگاه های خانگی کوچک نظیر جاروبرقی، اتو، انواع سشوار و… می شود. تجهیزات مخابراتی و رایانه ای، انواع ابزارها X- ،MRI دستگاه های پزش کی (مثل دستگاه رادیولوژی، کنسول های کامپیوتری، و دستگاه های برقی و الکترونیکی دستگاه فیزیوتراپی و Ray …) از جمله انواع پسماند الکترونیکی می باشد.

با اینکه تجهیزات الکترونیکی کیفیت زندگی ما را به میزان زیادی بالا برده اما نوع جدیدی از پسماندها را ایجاد کرده است که سبب رشد چند برابری پسماند خانگی شده و به مراتب معضل اصلی محیط زیست بوجود می آورد. پسماند الکترونیکی به دلیل وجود فلزات سنگین بسیار خطرآفرین هستند. دفن یا سوزاندن پسماند الکترونیکی سبب ورود عناصر سنگین به آب های زیرزمینی و گازهای سمی به محیط زیست می شود.

به دلیل نبود فرهنگ بازیافت در ایران، وجود پسماند الکترونیکی معضل اصلی محیط زیست است. پسماندهای ناشی از قطعات رایانه ای و دستگاه های الکترونیکی با توجه به خطرهایی که دارند باید به صورت جداگانه و با روش های علمی و تخصصی، حمل و سپس بازیافت شود تا مانع از آسیب به منابع ملی و محیط زیست شود.

مشکل عظیم دستگاه های رایانه ای و معضل اصلی محیط زیست

با توجه به اینکه بسیاری از قطعات دستگاه های رایانه ای «الکترومگنتیک» هستند اگر به صورت درست و کارشناسانه بازیافت نشوند با تشعشعاتی که از خود بروز می دهند سلامتی انسان ها را با خطر جدی رو به رو خواهند کرد. در قطعات «الکترومگنتیک» امواج به صورت عمود بر هم منتشر می شوند؛ درست مانند کاری که دستگاه های مایکروویو انجام می دهند و مواد غذایی را از درون می پزند.

چالش‌های بازیافت پسماند الکترونیکی

پسماند الکترونیکی جریانی دولبه برای هر کشور هست. هم ریسک‌ها و مخاطرات بالایی برای محیط‌زیست دارد و هم جزو پسماندهای ویژه به شمار می‌رود. به همین دلیل در دنیا، ساز و کارها و روش‌های خاصی برای مدیریت آنها در نظر گرفته شده است. میزان مخاطرات این پسماندها به حدی است که آنها را به نام «معادن سمی» شهرها می‌شناسند. دلیل این موضوع، وجود فلزات مختلفی است که در آنها وجود دارد. در واقع معادن خطرناکی که اگر ملاحظات جانبی آنها در نظر گرفته نشود می‌تواند مشکلات فراوانی برای کشورها ایجاد کرده و اثرات منفی زیادی بر سلامت و محیط‌زیست انسان‌ها داشته باشد. 

خطرات پسماند الکترونیکی در چند موضوع ریشه دارد؛ نخست آنکه میزان قابل‌توجهی از فلزات و عناصر مختلف در ابزارهای الکترونیکی به کار رفته است. به عنوان مثال در یک موبایل معمولی بیش از ۵۰درصد از عناصر جدول تناوبی وجود دارد. این موضوع به معنای آن است که انواع فلزات سنگین، فلزات خطرناک، شبه‌فلزات و عناصر دیگری را می‌توان در این ابزارها مشاهده کرد که می‌توانند مشکلات زیادی را ایجاد کنند. از طرف دیگر در بازیافت بسیاری از فلزات و پسماندهای الکترونیکی از مواد سیانیدی یا دیگر موادی استفاده می‌شود که آلاینده محیط زیست هستند و نیاز به استفاده اصولی از آنها وجود دارد.